ပဋိသမ႓ိဒါႏွင့္ စပ္၍ သိမွတ္ဖြယ္ရာမ်ား
*******
ပဋိသမ႓ိဒါ-ဟူေသာပုဒ္သည္ ဣတၳိလိင္ပုဒ္ျဖစ္သည္။
ဦးဟုတ္စိန္ ပါဠိအဘိဓာန္၌ ပဋိပုဗၺ+သံပုဗၺ√ဘိဒဓာတ္+အာပစၥည္ျဖင့္ ၿပီး၍ ခြဲျခမ္းေဝဖန္၍ သိျမင္တတ္ေသာ ဉာဏ္ဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။
တိပိဋကပါဠိအဘိဓာန္၌ ပတိပုဗၺ+သံပုဗၺ+ဘိဒဓာတ္+အပစၥည္း+ဣတၳိေဇာတက အာပစၥည္းျဖင္ ၿပီး၍ ပဋိသမ႓ိဇၨတီတိ ပဋိသမ႓ိဒါ ဟု ႐ူပသိဒၶိက်မ္းက ဝိၿဂိဳဟ္ကို ျပဆိုထားသည္။
(၁) ပဋိသမ႓ိဒါဉာဏ္၊
အသီးအသီး-ခြဲျခမ္း-စိတ္ျဖာ-တတ္ေသာ ဉာဏ္၊ ယအသီးအသီး-ခြဲျခမ္း-စိတ္ျဖာ-၍ သိေသာဉာဏ္။
(၂) ပဋိသမ႓ိဒါမဂ္ပါဠိေတာ္ ဟူ၍ ျပဆိုထားသည္။
######
ပဋိသမ႓ိဒါဉာဏ္ ၄ ပါး
*****
၁။ အတၳပဋိသမ႓ိဒါ- ပါဠိေတာ္၏ အနက္အထူးကို ထိုးထြင္း၍ သိစြမ္း ႏိုင္ေသာ ဉာဏ္ပညာ၊
၂။ ဓမၼပဋိသမ႓ိဒါ- အေၾကာင္းတရားတို႔၌ ထူးေသာ သေဘာကို ထိုးထြင္း၍ သိတတ္ေသာ ဉာဏ္ပညာ၊
၃။ နိ႐ုတၱိပဋိသမ႓ိဒါ- ထုတ္ဆိုအပ္ေသာ သဒၵါကို ေဝဖန္ပိုင္းျခား၍ သိျမင္တတ္ေသာ ဉာဏ္ပညာ၊
၄။ ပဋိဘာနပဋိသမ႓ိဒါ- (အတၳပဋိသမ႓ိဒါဉာဏ္စေသာ) ဉာဏ္ပညာတို႔ကို အသီးအသီး ပိုင္းျခားထိုးထြင္း သိျမင္တတ္ေသာ ဉာဏ္ပညာ။
(အဘိ၊ဝိ။၃၀၇၊ ၃၀၈၊၃၀၉၊၃၁၀၊၃၁၁။)
(အဘိ၊ဝိ။၃၄၄။)
(မိလိႏၵ။၃၂၂။)
(အံ၊႒၊၁။၉၃။)
######
အတၳပဋိသမ႓ိဒါ၌ အတၳ ၅ မ်ဳိး
*****
၁။ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ အက်ဳိးတရားအားလုံး၊
၂။ နိဗၺာန္၊
၃။ ဘုရားရွင္ ေဟာၾကားအပ္ေသာ ပါဠိ၏ အနက္၊
၄။ အက်ဳိးဝိပါက္၊
၅။ ကိရိယာ- အက်ဳိးကို ျပဳတတ္ေသာ တရား။
(အဘိ၊႒၊၂။၃၇၀။)
(ပဋိသံ၊႒၊၁။၃။)
(အံ၊ဋီ၊၂။၃၄၇။)
######
အတၳပဋိသမ႓ိဒါ၏ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ အတၳ ၅ မ်ဳိး
*******
၁။ ျမင္ျခင္းသေဘာ (ဒႆနတၳ)၊
၂။ သိျခင္း သေဘာ (ဉာတတၳ)၊
၃။ ခြဲျခား၍ သိျခင္း သေဘာ (ပဇာနနတၳ)၊
၄။ ထိုးထြင္း၍ သိျခင္း သေဘာ၊
၅။ အလင္းေရာင္သေဘာ (ဩဘာသတၳ) ။
(ပဋိသံ။၃၃၄။)
#####
ဓမၼပဋိသမ႓ိဒါ၌ ဓမၼ ၅ မ်ဳိး
******
၁။ အက်ဳိးတရားကို ျဖစ္ေစတတ္ေသာ အေၾကာင္းတရားအားလုံး၊
၂။ အရိယ မဂ္တရား၊
၃။ ဘုရားရွင္ ေဟာၾကားအပ္ေသာ ပါဠိတရား၊
၄။ ကုသိုလ္တရား၊
၅။ အကုသိုလ္ တရား။
(အဘိ၊႒၊၂။၃၇၀။)
(ပဋိသံ၊႒၊၁။၃။)
(အံ၊ဋီ၊၂။၃၄၈။)
#########
ဓမၼပဋိသမ႓ိဒါ၏ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ ဓမၼ ၅ ပါး
*******
၁။ ပညာမ်က္စိ (စကၡဳ)၊
၂။ အသိဉာဏ္ (ဉာဏ)၊
၃။ အျပားအားျဖင့္ သိတတ္ေသာ ဉာဏ္ (ပညာ)၊
၄။ ထိုးထြင္း၍ သိေသာ ဉာဏ္ (ဝိဇၨာ)၊
၅။ အလင္းေရာင္ (အာေလာက) ။
(ပဋိသံ။၃၃၀။)
######
နိ႐ုတၱိပဋိသမ႓ိဒါ၏ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ နိ႐ုတၱိ ၁၀ ပါး
******
၁။ ဓမၼပဋိသမ႓ိဒါ ငါးပါးတို႔ကို ျပရန္ သဒၵါကို ထုတ္ေဆာင္ျပျခင္း နိ႐ုတၱိငါးပါး၊
၂။ အတၳပဋိသမ႓ိဒါ ငါးပါးတို႔ကို ျပရန္သဒၵါကို ထုတ္ေဆာင္ ျပျခင္း နိ႐ုတၱိငါးပါး၊ ဤ (၁၀) ပါးေသာ နိ႐ုတၱိတို႔သည္ နိ႐ုတၱိပဋိသမ႓ိဒါ၏ အာ႐ုံ ျဖစ္ကုန္၏။
(ပဋိသံ။၃၃၄။)
######
ပဋိဘာနပဋိသမ႓ိဒါ၏ အာ႐ုံျဖစ္ေသာ ဉာဏ္ ၂၀ ပါး
*******
၁။ ငါးပါးေသာ ဓမၼတို႔၌ သိေသာ ဉာဏ္ (၅) ပါး၊
၂။ ငါးပါးေသာ အတၳတို႔၌ သိေသာ ဉာဏ္ (၅) ပါး၊
၃။ ဆယ္ပါးေသာ နိ႐ုတၱိတို႔၌ သိေသာ ဉာဏ္ (၁၀) ပါး။
(ပဋိသံ။၃၃၄။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါတို႔ ကြဲျပားျခင္းသို႔ ေရာက္ရာ ၂ ဌာန
******
၁။ သိကၡာက်င့္ဆဲ ေသကၡပုဂၢိဳလ္တို႔၏ ျဖစ္ရာ တည္ရာ ဘုံဌာန၊
၂။ အေသကၡ, ရဟႏၲာပုဂၢိဳလ္တို႔၏ ျဖစ္ရာတည္ရာ ဘုံဌာန။
(အဘိ၊႒၊၂။၃၇၂။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါဉာဏ္ စင္ၾကယ္ေၾကာင္း ၅ ပါး
*******
၁။ အဓိဂေမန- အရဟတၱဖုိလ္သို႔ ေရာက္ေသာေၾကာင့္ စင္ၾကယ္ျခင္း၊
၂။ ပရိယတၱိယာ- ဘုရားစကားေတာ္ကို သင္ျခင္းေၾကာင့္ စင္ၾကယ္ျခင္း၊
၃။ သဝေနန- သူေတာ္ေကာင္းတရားကို နာၾကားျခင္းေၾကာင့္ စင္ၾကယ္ျခင္း၊
၄။ ပရိပုစၧာယ- ပါဠိေတာ္ အ႒ကထာ စသည္တို႔၏ အနက္အဓိပၸါယ္ကို အဖန္ဖန္ေမးျခင္းေၾကာင့္ စင္ၾကယ္ျခင္း၊
၅။ ပုဗၺေယာေဂန- ေရွးဘုရားရွင္တို႔၏ သာသနာ၌ အႏုေလာမဉာဏ္ ေဂါၾတဘူဉာဏ္ အနီးနားေရာက္ေအာင္ တရားအားထုတ္ခဲ့ဖူးျခင္းေၾကာင့္ စင္ၾကယ္ျခင္း။
(အဘိ၊႒၊၂။၃၇၂။)
(ပဋိသံ၊႒၊၁။၆။)
(အံ၊ဋီ၊၁။၁၄၁။)
(အံ၊ဋီ၊၂။၃၅၀။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါဉာဏ္ ရေၾကာင္း ၈ ပါး
******
၁။ ပုဗၺေယာဂ- ဝိပႆနာတရားကို အားထုတ္ျခင္း၊
၂။ ဗာဟုႆစၥ- မ်ားေသာ အၾကားအျမင္ ရွိျခင္း၊
၃။ ေဒသဘာသာ- တစ္ရာ့တစ္ပါးေသာ ထီးေဆာင္းမင္းတို႔၏ ဘာသာစကားကို တတ္ကၽြမ္းနားလည္ျခင္း၊
၄။ အာဂေမာ- ဘုရားစကား ေတာ္ကို သင္ယူျခင္း၊
၅။ ပရိပုစၧာ- ပါဠိေတာ္၏ အနက္အဓိပၸါယ္ အဆံုးအျဖတ္ကို ေမးျမန္းျခင္း၊
၆။ အဓိဂေမာ- ေသာတာပန္ စသည္ ျဖစ္ျခင္း၊
၇။ ဂ႐ုသႏၷိႆေယာ- ဗဟုသုတ တိကၡ ပဋိဘာန္ဉာဏ္ ရင့္သန္ေသာ ဆရာေကာင္းတို႔အထံ၌ နည္းခံ၍ ေနရျခင္း၊
၈။ မိတၱသမၸတၱိ- ဗဟုသုတ တိကၡပဋိဘာန္ဉာဏ္ ရင့္သန္ေသာ ကလ်ာဏမိတၱတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း။
(ဝိသုဒၶိ၊၂။၇၂။)
#####
ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ခါနည္း ရဟန္း၏ တရား ၇ ပါး
*******
၁။ ဤကား ငါ့စိတ္၏ တြန္႔တိုမႈတည္းဟု သိျခင္း၊
၂။ မိမိသႏၲာန္၌ ၾကံဳ႕ေသာ စိတ္ကို မွန္စြာ သိျခင္း၊
၃။ အပ အာ႐ံု၌ ပ်ံ႕လြင့္ေသာ စိတ္ကို သိျခင္း၊
၄။ ထင္ရွားေသာ ခံစားမႈ ျဖစ္ျခင္း ခ်ဳပ္ျခင္းကို သိျခင္း၊
၅။ ထင္ရွားေသာ မွတ္သားမႈ၏ ျဖစ္ျခင္း ခ်ဳပ္ျခင္းကို သိျခင္း၊
၆။ ထင္ရွားေသာ ၾကံစည္မႈ၏ ျဖစ္ျခင္း ခ်ဳပ္ျခင္းကို သိျခင္း၊
၇။ နိမိတ္ကို ေကာင္းစြာ မွတ္၍ ပညာျဖင့္ ထိုးထြင္း၍ သိျခင္း။
(အံ၊၂။၄၂၂-၄၂၃။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
****
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံသူ၊
၂။ ေရွး အားထုတ္ျခင္းႏွင့္ မျပည့္စုံသူ။
(ပဋိသံ။၃၈၁။)
####
(တစ္နည္း)ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
******
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၍ အၾကားအျမင္မ်ားသူ၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၍ အၾကားအျမင္ မမ်ားသူ။
(ပဋိသံ။ ၃၈၂။)
#####
(တစ္နည္း)ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
******
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ အၾကားအျမင္လည္း မ်ား၍ တရားေဟာျခင္းမ်ားေသာ သူ၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ အၾကားအျမင္လည္းမ်ား၍ တရားေဟာျခင္း မမ်ားေသာ သူ။
(ပဋိသံ။၃၈၂။)
#####
(တစ္နည္း)ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
*****
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၊ အၾကား အျမင္မ်ား တရားေဟာျခင္းလည္း မ်ား၍ ဆရာကို မွီခိုသူ၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ျပည့္စုံ၊ အၾကားအျမင္မ်ား တရားေဟာျခင္းလည္း မ်ား၍ ဆရာကို မမွီခိုသူ။
(ပဋိသံ။၃၈၂။)
######
(တစ္နည္း)ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
***=*
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၊ အၾကားအျမင္မ်ား၊ တရားေဟာျခင္းလည္းမ်ား ဆရာကို မွီခို၍ ဝိပႆနာျဖင့္ ေနျခင္း မ်ားေသာ ပုဂၢိဳလ္၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၊ အၾကားအျမင္လည္း မ်ား၊ တရား ေဟာျခင္းလည္း မ်ား၍ ဆရာကို မွီခို၍ ဝိပႆနာျဖင့္ ေနျခင္း မမ်ားေသာ ပုဂၢိဳလ္။
(ပဋိသံ။၃၈၂။)
####
(တစ္နည္း) ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ျပည့္စုံ၊ အၾကား အျမင္လည္းမ်ား၊ တရားေဟာျခင္းလည္းမ်ား၊ ဆရာကိုလည္း မွီခို၊ ဝိပႆနာ ျဖင့္လည္း ေနျခင္းမ်ား၍ ဆင္ျခင္ျခင္းမ်ားေသာ ပုဂၢိဳလ္၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ၊ အၾကားအျမင္ လည္းမ်ား၊ တရားေဟာျခင္းလည္းမ်ား ဆရာကိုလည္း မွီခို၊ ဝိပႆနာ ျဖင့္လည္း ေနျခင္းမ်ား၍ ဆင္ျခင္ျခင္း မမ်ားေသာ ပုဂၢိဳလ္။
(ပဋိသံ။၃၈၂။)
######
(တစ္နည္း)ပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ ၂ မ်ဳိး
******
၁။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ, အၾကား အျမင္လည္းမ်ား, တရားေဟာျခင္းလည္းမ်ား, ဆရာကိုလည္း မွီခို, ဝိပႆနာျဖင့္ ေနျခင္း လည္းမ်ား, ဆင္ျခင္ျခင္းလည္း မ်ား၍ ေသကၡပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္၊
၂။ ေရွးအားထုတ္ျခင္းႏွင့္ ျပည့္စုံ, အၾကားအျမင္လည္းမ်ား, တရားေဟာျခင္းလည္းမ်ား, ဆရာကိုလည္း မွီခို, ဝိပႆနာျဖင့္ ေနျခင္းလည္းမ်ား, ဆင္ျခင္ျခင္းလည္း မ်ား၍ အေသကၡပဋိသမ႓ိဒါသို႔ ေရာက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္။
(ပဋိသံ။၃၈၃။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါပတၱ ျဖစ္ေၾကာင္း ပညာ (၁၆) ပါး
*******
၁။ ရေသာ ပညာ၊
၂။ ပြားေသာ ပညာ၊
၃။ ျပန္႔ေျပာေသာ ပညာ၊
၄။ ျမတ္ေသာ ပညာ၊
၅။ အသီးသီး သိေသာ ပညာ၊
၆။ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာ၊
၇။ နက္နဲေသာ ပညာ၊
၈။ ဆိုခဲ့ၿပီး ပညာတို႔ုႏွင့္ မနီးေသာ ပညာ၊
၉။ ေျမႀကီးကဲ့သို႔ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာ၊
၁၀။ မ်ားေသာ ပညာ၊
၁၁။ ျမန္ေသာ ပညာ၊
၁၂။ ေပါ႔ပါးေသာ ပညာ၊
၁၃။ ရႊင္ေသာ ပညာ၊
၁၄။ လ်င္ေသာ ပညာ၊
၁၅။ ထက္ေသာ ပညာ၊
၁၆။ ေဖာက္ခြဲႏိုင္ေသာ ပညာ။
(ပဋိသံ။၃၇၁၊၃၈၁။)
######
ပဋိသမ႓ိဒါမဂ္၏ မာတိကာကထာ ၁၈ ခ်က္
*********
၁။ ဆာေလာင္မႈ ကိေလသာ မရွိျခင္း (နိစၧာေတာ ကထာ)၊
၂။ လြတ္ေျမာက္ျခင္း (ဝိေမာကၡကထာ)၊
၃။ ရတတ္လြတ္ေျမာက္ျခင္း (ဝိဇၨာဝိမုတၱိ ကထာ)၊
၄။ လြန္ျမတ္ေသာ သီလ (အဓိသီလကထာ)၊
၅။ လြန္ျမတ္ေသာ သမာဓိ (အဓိစိတၱ ကထာ)၊
၆။ လြန္ျမတ္ေသာ ပညာ (အဓိပညာကထာ)၊
၇။ ကိုယ္စိတ္တို႔၏ ၿငိမ္းျခင္း (ပႆဒၶိကထာ)၊
၈။ ျမင္ျခင္း (ဒႆနကထာ)၊
၉။ စင္ၾကယ္ျခင္း (ဝိသုဒၶိကထာ)၊
၁၀။ ထြက္ ေျမာက္ျခင္း (ေနကၡမၼကထာ)၊
၁၁။ ကၽြတ္လြတ္ျခင္း (နိႆရဏကထာ)၊
၁၂။ ကင္းဆိတ္ျခင္း (ပဝိေဝကကထာ)၊
၁၃။ စြန္႔လႊတ္ျခင္း (ေဝါသဂၢကထာ)၊
၁၄။ က်င့္ျခင္း (စရိယာကထာ)၊
၁၅။ ဈာန္ဝိေမာကၡ (ဈာနဝိေမာကၡ ကထာ)၊
၁၆။ ပြားမ်ားျခင္း(ဘာဝနာ ကထာ)၊
၁၇။ ေဆာက္ တည္ျခင္း (အဓိ႒ာနကထာ)၊
၁၈။ အသက္ေမြးျခင္း(ဇီဝိတကထာ)။
(ပဋိသံ။၄၁၅။)
######
Ven IndacaryaMawgyun
No comments:
Post a Comment